Ticari Temsilci Nedir? Yetkisinin Sınırları Nelerdir?

         Günümüzde ticaret hayatının oldukça geniş ve yoğun olması sebebiyle özellikle büyük ölçekli ticari işletmeler bakımından tacirlerin ticari işletmelerinin işlerini yönetmeleri ve yürütmelerinde aksaklıklar, yetersizlikler söz konusu olabilir. Bu sebeple tacirlerin neredeyse kendi sahip oldukları tüm yetkilere sahip olan bir kişiyi ticari işletmeyi yönetmesi için atamaları söz konusu olabilir. Bu müessese ticari temsilci (ticari mümessil) olarak adlandırılmaktadır. Ticari temsilci Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir.

       TBK madde 547/1’e göre Ticari temsilci, işletme sahibinin, ticari işletmeyi yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde ticaret unvanı altında, ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere, açıkça ya da örtülü olarak yetki verdiği kişidir.

Ticari temsilci ancak ticari işletme için atanabilir,esnaf işletmeleri için atanmaz.

Ticari temsilcilik, tek taraflı bir hukuki işlemle verilir ve ticari işletme sahibinin iradesine dayanır. Ticari temsilci olarak atanan kişinin kabulüne bağlı olmadığını söylemek mümkündür.

Ticari temsilci tacir yardımcısı olarak kabul edilir ve en geniş yetkiye sahip tacir yardımcısıdır. Yetkisinin sınırlandırılması da sınırlı hallerde mümkün olmaktadır.

Tüzel kişilerin ticari temsilci olamayacağıyla ilgili açık bir düzenleme olmamasına karşın müessesenin yapısı gereği tüzel kişiler ticari temsilci olamaz.       

Gerçek kişilerin ticari temsilci olabilmesi için temyiz kudretine sahip olması yeterlidir, tam ehliyet şartı yoktur. Temyiz kudreti kişinin ayırt etme gücü demektir, kişinin yaptığı işlerin ne olduğunu, doğruyu, yanlışı ayırt edebiliyor oluşu ticari temsilci olabilmesi için yeterlidir.

Devlet Memurları Kanunu’na göre devlet memurlarının ticari temsilci olması yasaktır. Ancak buna rağmen bir devlet memuru ticari temsilci olarak atanırsa alacağı cezalara ilişkin sorumluluğu saklı kalmak şartıyla ataması geçerli olur.

Gerçek kişinin yani tacirin kendi adına işlettiği işletmelerde ticari temsilci atama yetkisi kendisindedir.

Eğer ticari işletmenin sahibi ve işleten kişi farklıysa ticari temsilciyi tayin etme yetkisi ticari işletmeyi işletenindir.

Tüzel kişi tacirlerde ise ticari temsilci tüzel kişinin yetkili organı tarafından atanır.

Ticari temsilcinin atanması şekle bağlı değildir. Ticari temsilcinin bu sıfatı kazanabilmesi açık veya örtülü tek taraflı irade beyanıyla gerçekleşir. Öyle ki ticari temsilci olarak atanan kişinin kabulü dahi zorunlu değildir. Ancak işletme sahibi ticari temsilcilik yetkisi verildiğini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır. Bununla birlikte bu tescil şartının kurucu tescil değil bildirici tescil olduğunu söylemek mümkündür. Ticari temsilcinin görev, yetki ve sorumluluğu atanmasıyla birlikte başlamaktadır. Bunun için sicil kaydı kurucu bir unsur değildir.

Türk Borçlar Kanunu’na göre ticari temsilci, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı, işletme sahibi adına kambiyo taahhüdünde bulunmaya ve onun adına işletmenin amacına giren her türlü işlemleri yapmaya yetkili sayılır. Buna göre temsilci işletmenin faaliyet alanına doğrudan veya dolaylı olarak giren işlerin tamamını yapabilir.

Ticari temsilcinin yapamayacağı işler kanunda açıkça düzenlenmiştir. Buna göre ticari temsilci, açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz.

1)Kanundan Doğan Sınırlandırmalar

TBK’ya göre ticari temsilci, açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz ve işletmenin konusuna temas eden iş ve eylemleri yapabilir, işletmenin faaliyet alanı dışına çıkamaz.

2)Ticari İşletme Sahibinin iradesinden Doğan Sınırlandırmalar

         Ticari işletme sahibinin iradesi ile ticari temsilcinin yetkisinin sınırlandırılması iki konuda söz konusudur; a) Şube ile sınırlandırma, b) Çift İmza ile Sınırlandırma.

1. Ticari temsilci sadece bir şubeyi temsil etmek için atanırsa ancak o şubedeki işleri yapabilir. Temsil yetkisi şube işleriyle sınırlandırılmak isteniyorsa verilen yetkinin o şube işleriyle sınırlı olduğu açıkça ifade edilmeli ve o şubenin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ettirilmelidir. Şubeyle yetkilendirilmiş bir sınırlama mevcut ise ticari temsilcinin ilgili şube dışındaki işlemleri ticari işletmeyi bağlamaz.

2. Birlikte hareket etmek şartıyla birden çok kişinin ticari temsilci olarak atanması söz konusudur. Uygulamada buna çift imza usulü denir.

Ticari temsilcinin sadakat ve özen yükümlülüğü vardır. Temsil yetkisinin bitmesiyle özen yükümlülüğü sona erse de sadakat yükümlülüğü devam eder. Buna göre TBK madde 553 ile ticari temsilciye rekabet yasağı getirilmiştir.

Bir işletmenin bütün işlerini yöneten veya işletme sahibinin hizmetinde bulunan ticari temsilciler işletme sahibinin izni olmaksızın, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, kendilerinin ya da bir üçüncü kişinin hesabına işletmenin yaptığı türden bir iş yapamazlar ve kendi hesaplarına bu tür işlemleri üçüncü kişilere de yaptıramazlar.

Yine Kanuna göre ticari temsilcinin bu rekabet yasağı durumu sözleşmenin bitiminden itibaren sonra en fazla 2 yıl boyunca devam edebilir.

Ticari temsilcinin temsil yetkisinin sona ereceği haller aşağıdaki gibidir; 

• Geri alma: İşletme sahibi verdiği yetkiyi geri çekebilir ve bir gerekçe belirtmek zorunda değildir.
• İstifa: Temsilci kendi isteğiyle istifasını sunabilir. Gerekçe belirtmeksizin bunu her zaman yapabilir.
• Ölüm, gaiplik veya temyiz kudretinin kaybedilmesi
• İflas
• İşletmenin tasfiyesi 
• İşletmenin devri: İşletme sahibi değişeceği için sözleşme de sona erer.
• Sürenin sona ermesi: Temsil için bir süre belirlendiyse sürenin bitimiyle temsil yetkisi de sona erer.

   Ticaret hukuku, avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Barolar belirli aralıklarla yol gösterici olması sebebiyle asgari ücret tarifeleri yayınlamaktadırlar. Hukuk Büromuz tarafından Ankara Barosu Avukatlık Tavsiye Ücret Tablosu dikkate alınmaktadır. Söz konusu tarifeler Baroların bulunduğu şehrin ve genel olarak ülkenin ekonomik koşulları, avukatların çalışma şartları ve ilgili diğer parametreler baz alınarak düzenlendiğinden bu tarifeler uygulamadaki ortalama ücretlere tekabül etmektedir. Ancak yine de belirtmek gerekir ki dava türü aynı olsa bile her iş kendi özelinde farklı iş ve işlemler gerektirdiğinden her dosya için belirlenen ücretlendirme farklı olabilir. Ayrıca Türkiye Barolar Birliği de her yıl asgari ücret tarifesi yayınlamaktadır. Bu noktada tekrar hatırlatmak gerekir ki Avukatlık ücretleri avukat ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. 

    Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır.  Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.