Senet ve Çekteki İmzaya İtiraz

Senet(bono) ve çek gibi kambiyo senetleri soyut bir borç kabulünü içerdiği için taraflar arasındaki esas borç ilişkisinin, borcun sebebinin herhangi bir önemi yoktur. Borcun sebebi senet veya çekte de belirtilmez. Dolayısıyla bir senet veya çeke karşı itiraz sebepleri oldukça sınırlıdır. Bu itiraz sebeplerinden biri de imzanın borçluya ait olmadığı hususudur. 

Bir senet veya çekin borçlusu, bu belge ile bir icra takibi başlatılıp kendisine ödeme emri tebliğ edildiğinde sent veya çekteki imzaya tebliğden itibaren 5 gün içerisinde dava yoluyla itiraz edebilir. İtiraz mercii İcra Hukuk Mahkemeleri olacaktır. Bu yargılamada imzanın borçluya ait olup olmadığı hususunda teknik bir değerlendirme yapılarak neticeye ulaşılacaktır. Neticede imzanın borçluya ait olmadığı hüküm altına alınırsa söz konusu icra takibi durdurulacaktır.

    Kambiyo senetleri sınırlı olup bunlar çek, bono ve poliçedir. Bu belgeler soyut bir borç ikrarını içermektedir. Kambiyo Senetlerine Özgü İcra Takibi-Örnek No 10 ile bu belgelerin icra takibine konulabilmesi özgü bir yolla mümkündür.

Uygulamada ve günlük konuşma dilinde senet olarak adlandırılan belge aslında bonodur. Bono belli bir para ödeme taahhüdünü içeren kamu güvenine mahsar kıymetli bir evrak türü ve bir kambiyo senedidir. Bonoya ilişkin usul ve esaslar Türk Ticaret Kanununda düzenlenmektedir. Bono/senet ya da emre yazılı senet sıkı şekil koşullarına tabidir ve şartların sağlanmaması durumunda senetin geçersizliği söz konusu olabilmektedir.

        Çek ise düzenleyen, muhatap banka ve lehtar/yetkili hamil arasında düzenlenen bir kambiyo senedidir. Düzenleyen, muhatap bankaya senette yazılı bedelin lehtar ya da yetkili hamile ödenmesi emrini çek yoluyla vermektedir.

Senette bulunması gereken zorunlu unsurlar Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Senette ve çekte bulunması gereken unsurlar aynıdır. Buna göre senette ve çekte bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır; 

• Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesi ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelime bulunmalıdır. Çekte ise bir senedin çek olarak nitelendirilebilmesi için senet mutlaka “çek” kelimesini; eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olan kelimeyi ihtiva etmeli ve bu kelime mutlaka senet metninde yer almalıdır.
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi: Bedel Türk lirası cinsinden belirtilmelidir. Hem rakam hem yazı ile belirtilen tutarlarda farklılık olması durumunda, yazı ile belirtilen tutar geçerli sayılır.
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı: Lehtarın kimlik bilgileri açıkça yazılmalıdır.
• Düzenlenme tarihi: Tarih gün, ay ve yıl olarak belirtilmelidir.
• Düzenleyenin imzası: Mutlaka el yazısı ile ıslak imza olmalıdır.

          Görüldüğü üzere imza senette ve çekte bulunması gereken zorunlu bir unsurdur. Zorunlu unsurlardan birinin eksikliği halinde senet artık adi senet olarak değerlendirilecektir. Ayrıca Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, zorunlu unsurları eksik olan bir senet üzerinde yapılan değişiklikler veya eklemeler, o senedi geçerli bir kambiyo senedine dönüştürmez. Aynı zamanda bir kambiyo senedi olarak bono/senet kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla icra takibine konu edilebilmektedir ve bu genel haciz yoluna göre dava avantajlı bir takip yoludur. Zorunlu unsurlardan birinin eksikliği sebebiyle kambiyo senedi vasfını kaybeden senet/bononun kambiyo senetlerine özgü takip yoluna konu edilmesi de söz konusu olamaz.

            Senet veya çekteki imzaya itiraz müessesesi İcra ve İflas Kanunu md. 168/4 hükmünde düzenlenmiştir. Hükme göre;

“Takip müstenidi kambiyo senedindeki imza kendisine ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi; aksi takdirde kambiyo senedindeki imzanın bu fasıl gereğince yapılacak icra takibinde kendisinden sadır sayılacağı ve imzasını haksız yere inkar ederse sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahküm edileceği ve icra mahkemesin den itirazının kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı…”

Bir senet veya çekin borçlusu, bu belge ile bir icra takibi başlatılıp kendisine ödeme emri tebliğ edildiğinde sent veya çekteki imzaya tebliğden itibaren 5 gün içerisinde dava yoluyla itiraz edebilir. İtiraz mercii İcra Hukuk Mahkemeleri olacaktır. Bu yargılamada imzanın borçluya ait olup olmadığı hususunda teknik bir değerlendirme yapılarak neticeye ulaşılacaktır. Neticede imzanın borçluya ait olmadığı hüküm altına alınırsa söz konusu icra takibi durdurulacaktır.

Anlaşıldığı gibi imzaya itiraz, ilamsız icra takibinde ödeme itirazın icra dairesine verilen bir dilekçe ile yapılmasının aksine ancak dava yoluyla yapılabilmektedir.

            Senet ve çekteki imzaya itirazın sonuçları İcra ve iflas Kanunu md. 170 hükmünde düzenlenmiştir. Hükme göre;

“Borçlu,168 inci maddenin 4 numaralı bendine göre kambiyo senedindeki imzanın kendisine ait olmadığı yolundaki itirazını bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirir. Bu itiraz satıştan başka icra takip muamelelerini durdurmaz. İcra mahkemesi duruşmadan önce yapacağı incelemede, borçlunun itiraz dilekçesi kapsamından veya eklediği belgelerden edindiği kanaata göre itirazı ciddi görmesi halinde alacaklıya tebliğe gerek görmeden itirazla ilgili kararına kadar icra takibinin geçici olarak durdurulmasına evrak üzerinde karar verebilir. İcra mahkemesi, 68/a maddesinin dördüncü fıkrasına göre yapacağı inceleme sonunda, inkâr edilen imzanın borçluya ait olmadığına kanaat getirirse itirazın kabulüne karar verir. İtirazın kabulü kararı ile takip durur. Alacaklının genel hükümlere göre dava açma hakkı saklıdır. İnkâr edilen imzanın borçluya ait olduğu anlaşılırsa ve itiraz ile birlikte takip ikinci fıkraya göre durdurulmuşsa, borçlu sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere inkâr tazminatına ve takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkûm edilir ve itiraz reddedilir. Borçlu menfi tespit veya istirdat davası açarsa, hükmolunan tazminatın ve para cezasının tahsili dava sonuna kadar tehir olunur ve davanın borçlu lehine sonuçlanması hâlinde daha önce hükmedilmiş olan tazminat ve para cezası kalkar. İcra mahkemesi, itirazın kabulüne karar vermesi hâlinde, senedi takibe koymada kötü niyeti veya ağır kusuru bulunduğu takdirde alacaklıyı senede dayanan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere tazminata ve alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkûm eder. Alacaklı genel mahkemede dava açarsa, para cezasının tahsili dava sonuna kadar tehir olunur ve bu davayı kazanırsa hakkında verilmiş olan para cezası kalkar.”

Hükümden çıkan sonuçlar şunlardır;

• Senet ve çekteki imzaya dava yoluyla itiraz edilmesi ilgili kambiyo senedine özgü icra takibini kendiliğinden durdurmaz.
• Senet ve çekteki imzaya dava yoluyla itiraz edilmesi icra takibindeki satış işlemlerini durdurur. Diğer işlemler yapılabilir.
• İtirazın mahkeme tarafından ilk incelemede ciddi görülmesi durumunda alacaklıya tebliğe gerek olmaksızın icra takibinin geçici olarak durdurulmasına karar verilebilir.
• Yargılama neticesinde imzaya itiraz kabul edilirse icra takibinin durdurulmasına karar verilir. 
• Yargılama neticesinde itiraz reddilir ve imzanın borçluya ait olduğu tespit edilirse ve daha önce geçici olarak itirazın durdurulması kararı veirlmişse, borçlu icra inkar tazminatına ve para cezasına mahkum edilir.
• İtirazın kabul edilmesi durumunda eğer alacaklı ilgili icra takibin yapmakta ağır kusurlu veya kötü niyetli ise alacaklı icra inkar tazminatına ve para cezasına mahkum edilir.

    Senet ve çekteki imzaya itiraz davası bakımından görevli mahkeme İcra Hukuk Mahkemeleridir.

  Yetkili mahkeme ise, senet ve çeke dayalı olarak yapılan icra takibinin başlatıldığı icra dairesinin bağlı bulunduğu icra hukuk mahkemesidir.

İcra ve iflas hukuku, imzaya itiraz davası avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Barolar belirli aralıklarla yol gösterici olması sebebiyle asgari ücret tarifeleri yayınlamaktadırlar. Hukuk Büromuz tarafından Ankara Barosu Avukatlık Tavsiye Ücret Tablosu dikkate alınmaktadır. Söz konusu tarifeler Baroların bulunduğu şehrin ve genel olarak ülkenin ekonomik koşulları, avukatların çalışma şartları ve ilgili diğer parametreler baz alınarak düzenlendiğinden bu tarifeler uygulamadaki ortalama ücretlere tekabül etmektedir. Ancak yine de belirtmek gerekir ki dava türü aynı olsa bile her iş kendi özelinde farklı iş ve işlemler gerektirdiğinden her dosya için belirlenen ücretlendirme farklı olabilir. Ayrıca Türkiye Barolar Birliği de her yıl asgari ücret tarifesi yayınlamaktadır. Bu noktada tekrar hatırlatmak gerekir ki Avukatlık ücretleri avukat ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. 

Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır.  Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.