İş Kazası Nedir? Unsurları Nelerdir?

İŞ KAZASI NEDİR? UNSURLARI NELERDİR?

İş kazası her sektörde ve meslekte meydana gelebilen, çalışanların beden ve ruh bütünlükleri, sağlıkları ve güvenlikleri üzerinden risk oluşturan, yaralanma, sakatlanma ve hatta ölüme kadar varabilen sonuçları olan, işyerindeki makine ve araçların zarar görmesine sebebiyet verebilen, iş faaliyeti yerine getirilirken veya işyerinde meydana gelen kazalardır.

Eğitim eksikliği, yetersiz güvenlik ekipmanı, yetersiz bakım ve güvensiz altyapı, yorgunluk ve stres, iletişim ve koordinasyon eksikliği, ihmal, insan hatası, tehlikeli madde ve ekipmanlar iş kazalarının başlıca sebep ve etkenleridir.

Öte yandan iş kazalarının meydana gelmemesi için hem işçilerin hem de işverenlerin alması gereken birtakım önlemler mevcuttur. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarının bulundurulması, işçilere gerekli eğitimlerin verilmesi ve uyarıların yapılması ve benzeri önlemler işverenin alması gereken güvenlik önlemlerinden bazılarıdır.

Öğle arasında meydana gelen kaza iş kazası sayılabilir mi? Bir işçinin işyerinde başka bir işçiyi öldürmesi iş kazası sayılabilir mi? İşçinin kendi kusuru ile meydana gelen kazalar iş kazası sayılabilir mi? Mesai saatleri içerisinde fakat ana işyeri dışında meydana gelen kazalar iş kazası sayılabilir mi?

Bu gibi soruların cevaplanmasında iş kazasının unsurlarının tespiti ve nitelendirilmesi önem arz eder. İş kazasının nitelendirilmesinde kazanın nerede meydana geldiği,bu yerin iş yeri bölümü sayılıp sayılamayacağı, kazanın hangi zaman diliminde meydana geldiği, kazaya sebebiyet veren olayda işveren, işyeri sağlığı ve güvenliği uzmanı, işçinin kendisi veya bir başka işçinin etkisi gibi unsurlar önem taşımaktadır.

İş kazası ile ilgili önemli hususlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda, 6331 sayılı Iş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu’nda ve sair mevzuatta düzenlenmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 47. maddesinde “Vazife Malüllüğü” başlığı altında devlet memurlarının iş kazaları ile ilgili farklı düzenlemeler öngörülmüştür. 

İş Kazasının Unsurları

Bir olayın iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için öncelikle aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekmektedir;

• Kaza geçiren kişinin sigortalı olması,
• Kaza geçiren kişinin mutlaka bir olay ile karşılaşmış olması ve olayın  yer ve zaman itibariyle 5510 sayılı kanunun 13.maddesinde sayılan hususlardan birine göre gerçekleşmesi,
• Kaza geçiren kişinin meydana gelen olay nedeniyle bedenen veya ruhen engelli hale gelmesi,
• Kazada illiyet bağının bulunması.

İş Kazası Sayılan Haller

                5510 sayılı Kanuna göre bazı iş kazası halleri şunlardır;

• Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada meydana gelen olaylar
• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana gelen olaylar
• Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen olaylar
• Hizmet akdi ile çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelen olaylar
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen olaylar
• Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelen olaylar

                 Neticede genel olarak bir olayın iş kazası sayılabilmesi için ya işyerinde gerçekleşmesi ya da işyeri dışında olsa dahi iş ile ilgili bir faaliyet yürütülürken gerçekleşmesi gerekmektedir.

İş Kazası Sigortası Kapsamında Bulunan Sigortalılar Kimlerdir?

               5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre iş kazası sigortası kapsamında bulunan sigortalılar şu şekilde sıralanmıştır:

• Hizmet akdi ile çalışanlar (4/a)
• Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları (4/b)
• Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar
• Aday çırak, çırak ve stajyerler
• Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış malullerden Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar
• Türkiye İş Kurumu kursiyerleri
• Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler
• Intern öğrenciler
• Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar
• Ek 9’uncu maddede belirtilen şartlarda ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar

İş Kazası Sayılan Örnek Olaylar

• Sigortalı çalışan bir kadının, bebeğini emzirmek maksadıyla iş yerinden ayrılıp evine doğru giderken yolda hırsızlar tarafından gasp edilerek yaralanması
• Sigortalı bir çalışanın, işverenin talimatı ve iş yerine ait araçla, işverenin kişisel bir kargo teslimatını yapmak üzere kargo şubesine giderken kaza geçirmesi
• İşe girdikten birkaç saat sonra uğranılan kaza
• İşçinin işyerinde intihar etmesi
• İşverenin, işçiyi iş yeri dışında bir görevle başka yere gönderdiği sırada meydana gelen kaza
• İşyerinde işçinin kalp krizi geçirmesi
• İşçinin fazla mesai yaptığı sırada meydana gelen kaza
• İşyeri kurallarına uygun olarak giyilen topuklu ayakkabı sebebiyle meydana gelen iş kazası (Yargıtay HGK 2016/1912 E., 2019/1235 K. Sayılı ve 28.11.2019 T. Kararı)

İş Kazası Sayılmayan Örnek Olaylar

• Metrobüsle işe giden bir sigortalı çalışanın, seyir hâlindeyken dengesini sağlayamayıp düşmesi sonucu yaralanması olayı, çalışanın işe giderken işveren tarafından sağlanan bir taşıtla gidip gelmiyor olması nedeniyle iş kazası olarak kabul edilmemektedir.
• Bir telekomünikasyon şirketinde modem kurulumu için sahada çalışan bir sigortalının, kurulum yapmak maksadıyla gittiği bir ofisteki işini bitirdikten sonra, iş yerine dönmeden yakınlarda bulunan bir çay bahçesinde çay içerken üzerine kaynar su dökülmesi sonucu yaralanması iş kazası olarak kabul edilmemektedir.
• Maden işletmeleri, kara yolları, demir yolları gibi işletmelerde çalışanların esas işini gördüğü yerden aynı işverene ait farklı bir işyerinde işin yürütümü ile ilgili olmaksızın bulunduğu sırada meydana gelen kaza iş kazası sayılmamaktadır.
• Yaklaşık 5-6 saat kadar sürmesi düşünülen bir şirket binasına telekomünikasyon sistemi kurulumu için işverence yollanan sigortalı işini 3 saatte bitirip zaman geçirmek için binanın hemen yan tarafta bulunan sinema salonunda film izlemeye gitmesi ve karanlıkta düşerek ayağını kırması olayının iş kazası sayılmamaktadır.

İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler

İş kazası meydana gelmesi durumunda yapılması gereken veya önerilen birtakım hususlar mevcuttur. İşveren ve işçilerin belli aşamaları izlemeleri önemlidir. İş kazası sonrası yapılması gerekenler şunlardır:

• Öncelikle işyerinde acil durum ekipleri veya eğitimli personel bulunuyorsa ilk yardım uygulamaları yapılmalıdır.
• Kaza geçiren işçi sağlık kuruluşlarına gönderilmelidir.
• İş kazası raporunun (tutanağının), görgü şahitlerinin de ifadeleri ve imzaları ile oluşturulması gerekmektedir.
• Kazanın gerçekleştiği bölgede görev alan kolluk birimlerine (Emniyet ya da Jandarma) kazanın bildirilmesi gerekmektedir.
• Kazanın, gerçekleştiği tarihten sonraki 3 (üç) iş günü içerisinde bağlı bulunan Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir.

Ayrıca belirtmek gerekir ki iş kazası yaşayan işçinin başvurabileceği birçok hukuki yol ve talep edebileceği tazminatlar mevcuttur. İş kazası geçirerek yaralanan sigortalı işçinin veya işçi ölmüşse yakınlarının yararlanabileceği haklar şunlardır;

• Geçici İş Göremezlik Ödeneği
• Sürekli İş Göremezlik Geliri
• Ölüm Geliri
• Evlenme Ödeneği
• Cenaze Ödeneği

Ayrıca işçinin yaşadığı kaza neticesinde uğradığı maddi ve manevi zararlar için tazminat davası açma hakkı da saklıdır.

        Önemle eklemek gerekir ki iş kazası gibi ciddi bir konuda hak kaybı yaşamamak ve gerekli hukuki süreçleri yürütmek için mutlaka alanında uzman bir avukattan hukuki yardım alınmalıdır.

İş Kazası İle İlgili Olarak Açılabilecek Davalar

İş kazası nedeniyle somut olayın gereklerine göre açılabilecek davalar şunlardır;

• İş kazasının tespiti davası,
• İş kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,
• Sigorta şirketlerinin işverene rücu davası,
• İş kazası sonrasında haksız yere işten çıkarılan işçinin açacağı işe iade davası,
• İş kazası nedeniyle ceza davası

İş Kazası Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İş kazasından kaynaklanan tespit ve tazminat davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise hem davalının dava tarihindeki yerleşim yeri hem de zararın meydana geldiği yer mahkemesidir.

İş Kazası Davalarında Arabuluculuk

İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesinde kural olarak, iş uyuşmazlıklarında dava şartı olarak arabuluculuğa başvuru zorunludur ancak iş kazasına ilişkin tespit, itiraz ve rücu davaları zorunlu arabuluculuk kapsamında değildir.

İş Kazası Tazminat Avukatlık ve Danışmanlık Ücretleri 2024

İş kazası tazminat davası, avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Bu noktada avukatlar için asgari ücret niteliği gösteren Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi (AAÜT) önem arz eder. Avukatların bu tarifede belirtilen ücretlerin altında bir ücretle iş alması yasaktır. Bu asgari ücretler davaların karmaşıklığına, mahkemesine, sürecin uzunluğuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Ayrıca avukatlık asgari ücret tarifesi her yıl yenilenir ve güncellenir. Bunun yanında Ankara Barosu Avukatlık Tavsiye Ücret Tablosu mevcuttur. Bu ücret tarifesinin bir öneri niteliği taşıdığı da belirtilmelidir. Avukatlık ücretleri yine avukat ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak serbest bir şekilde belirlenmektedir.

Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır.  Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.