Arabuluculuk Nedir? Ne Kadar Sürer ve 2024 Ücretleri Nedir?

Arabuluculuk, alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Taraflar kendi istekleriyle veya dava şartı olarak üçüncü bir kişi aracılığıyla mahkemeye gitmeden önce içinde bulundukları uyuşmazlığı çözmeye çalışırlar. Türkiye'de arabuluculuk, 22.06.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile uygulanmaya başlamıştır.

      Taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların doğrudan dava yoluna gidilmesindense önce alternatif bir çözüm yoluyla çözülmeye çalışılması mahkemelerin iş yükü, tarafların uzlaşmasının daha kolay sağlanabilmesi ve  zaman ve masraf bakımından oldukça elverişli bir yoldur. Bu sebeple tarafların aralarındaki uyuşmazlıklar için kendi istekleri ile arabulucuya başvurmaları mümkün olduğu gibi bazı uyuşmazlık türleri bakımından da bu husus zorunlu kılınmıştır. Eğer taraflar arabuluculuğa başvurup bu süreçte de anlaşmaya varırlarsa bu hususlar hakkında dava yoluna gidemezler. Anlaşamama olması halinde ise eğer dava şartı arabuluculuk söz konusu ise dava açılırken ‘’Arabuluculuk Anlaşamama Son Tutanağı’’nın dava dilekçesi ekinde e-imzalı olarak ya da fiziken ıslak imzalı olarak sunulması gerekmektedir.

Arabuluculuk ihtiyari arabuluculuk ve dava şartı arabuluculuk olarak iki tanedir.

1)İhtiyari Arabuluculuk Tarafların kendi iradeleriyle mahkemeye başvurmadan önce herhangi bir zorunluluk olmaksızın arabulucuya başvurmalarıdır. Böylece uyuşmazlık bir üçüncü kişinin aracılığıyla, taraflar için bir anlaşma zemini hazırlamasıyla ve gerektiğinde çözüm önerisinde bulunmasıyla çözülebilmektedir. Arabuluculuk iradilik esasına dayandığından asıl olan ihtiyari arabuluculuk kurumudur.

2)Dava Şartı Arabuluculuk Bazı uyuşmazlıklar yönünden dava açılmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu vardır. Söz konusu uyuşmazlıklar yönünden arabulucuya başvurmuş olmak dava şartıdır. Dava şartı yerine getirilmeden dava açılırsa bu husus davanın usulden reddine sebebiyet verecektir. Türk hukuku bakımından dava şartı olarak zorunlu arabuluculuğun mevcut olduğu uyuşmazlık türleri şunlardır;

1. Türk Ticaret Kanunun 4. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar para olan alacak, tazminat, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarında, dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması  dava şartıdır.
2. Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununa eklenen 17/B maddesi ile taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklar 01 Eylül 2023 tarihinden itibaren arabuluculuğa elverişli hâle getirilmiştir.
3. Kiralanan taşınmazların 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar için dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması 01 Eylül 2023 tarihinden itibaren dava şartıdır.
4. Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar için 01 Eylül 2023 tarihinden itibaren dava şartıdır.
5. 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar için 01 Eylül 2023 tarihinden itibaren dava şartıdır.
6. Komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar için 01 Eylül 2023 tarihinden itibaren dava şartıdır.
7. İş Mahkemeleri Kanununun 3. maddesinin 1. fıkrasına eklenen cümleye göre; kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi ya da işveren alacağı ve tazminatı ile ilgili itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. İş uyuşmazlıkları bakımından dava şartı arabuluculuktan söz edilse de bunun bir istisnası mevcuttur. İş kazaları bakımından dava açılmadan önce arabulucuya başvuru zorunluluğu söz konusu değildir.
8. Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan hukuk uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla çözümlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen Tarımsal Üretim Sözleşmesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına İlişkin Arabuluculuk Yönetmeliği ise 01 Eylül 2023 tarih ve 32296 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Taraflar aralarında bir uyuşmazlık çıktığı zaman mahkemeye başvurmadan önce  veya dava devam ederken arabulucuya gidebilirler. Yukarıda da bahsedildiği üzere uyuşmazlık türüne göre arabulucuya başvuru ihtiyarı ya da zorunlu olarak yapılabilir.

Arabuluculuk özel hukuk alanında, tarafların kendi iradeleriyle karar verebilecekleri alanlarda mevcuttur. Tarafların sözleşme konusu yapamayacakları, kamu düzenini ilgilendiren hususlarda, üzerinde serbestçe tasarrufta bulunamayacakları davalarda arabuluculuk mümkün değildir.

Örnek vermek gerekirse vergi hukuku ve ceza hukukundan kaynaklı uyuşmazlıklarda arabuluculuk mümkün değildir. Yine aile hukukunda çocuğun velayeti gibi kamu düzenini ve çocuğun yüksek yararını ilgilendiren hususlarda arabuluculuk mümkün değildir.

Hukuk fakültesi mezunu olup mesleğinde 5 yıllık kıdeme sahip kişiler arabuluculuk eğitimi alarak bakanlık tarafından yapılan yazılı sınava girerler. Bu sınavda başarılı olmaları durumunda arabulucu olunur. Arabulucu olmak için avukatlık mesleğini icra etme şartı yoktur. 

Arabuluculuğa konu olan çeşitli alanlar vardır.Arabulucular bu alanlar üzerine eğitim alarak ilgili hukuk dalında uzmanlaşırlar ve uzman arabulucu sıfatını kazanırlar.

         Arabulucunun karar verme veya çözüm önerileri sunma yetkisi yoktur. Arabulucu taraflar arasındaki uyuşmazlığı tespit eder, tarafları arabuluculuk sürecinin hüküm ve sonuçları ile ilgili bilgilendirir, tarafları uygun ve makul bir anlaşma zemininde bir araya getirir, tarafların menfaatlerini ortaya koyar ve neticede tarafların kendi aralarında anlaşmasına aracılık eder. .Uyuşmazlığın çözümü arabulucu tarafından sağlanmaz, taraflar karşılıklı müzakereler ile kendileri bulur.

Ancak eklemek gerekir ki tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde arabulucu bir çözüm önerisinde bulunabilmektedir.

Taraflar uyuşmazlık durumunda ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurmaları halinde kendi seçtikleri arabulucuya gidebilirler. Dava şartı olarak zorunlu arabuluculuğa başvuru halinde ise arabulucuyu Adalet Bakanlığı Daire Başkanlığının resmi sitesindeki güncel listeden seçebilirler. Seçim yapılmaması durumunda arabulucu resen atanır.

Arabuluculuğa başvuru yapılırken uzmanlık türü seçilmesi de mümkündür. Uyuşmazlık türüne göre bu alanda uzman olan bir arabulucunun süreci yürütmesi sağlanabilir.

Taraflar kural olarak eşit olarak masraf ve ücretleri karşılar ancak yine taraflar tarafından bunun aksi kararlaştırılabilir.

Zorunlu arabulucuklukta tarafların anlaşamaması halinde 2 saatlik ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.Anlaşma durumunda aksi kararlaştırılmadıysa her iki taraf eşit olarak öder.

Uyuşmazlık yaşandıktan sonra mahkemeye gitmeden önce her an arabulucuya başvurulabilir. Bununla birlikte dava açtıktan sonra da arabulucuya gidilebilmesi mümkündür. Davanın arabuluculuğa başvurulmamış olması sebebiyle usulden reddedilmesi durumunda da arabuluculuk dava şartı sağlanıp dava tekrardan açılabilir.

Bu noktada arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamaması halinde açılacak dava türünün zamanaşımı süresi dikkate alınmalı, bu süre içerisinde arabuluculuk sürecini tamamlama ve gerekirse dava açma işlemleri gerçekleştirilmelidir. 

Arabuluculuk Hizmeti, avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Hukuk Büromuz tarafından gerçekleştirilen arabuluculuk hizmetinde Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi dikkate alınmaktadır. 

       Barolar belirli aralıklarla yol gösterici olması sebebiyle asgari ücret tarifeleri yayınlamaktadırlar. Arabuluculuk dosyalarında taraf vekili olarak hizmet verdiğimiz dosyalarda ise …  tarifesi dikkate alınmaktadır. Söz konusu tarifeler genel olarak ülkenin ekonomik koşulları, avukatların çalışma şartları ve ilgili diğer parametreler baz alınarak düzenlendiğinden bu tarifeler uygulamadaki ortalama ücretlere tekabül etmektedir. Ancak yine de belirtmek gerekir ki dava türü aynı olsa bile her iş kendi özelinde farklı iş ve işlemler gerektirdiğinden her dosya için belirlenen ücretlendirme farklı olabilir. Bu noktada tekrar hatırlatmak gerekir ki Arabuluculuk ücretleri arabulucu ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

   Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır.  Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.