Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulunun Cezai Sorumluluğu

Anonim şirket, sermayesi belirli paylara bölünmüş olan ve paydaşlarının sorumluluğunun yalnızca taahhüt ettikleri sermaye paylarıyla sınırlı olduğu bir şirket türüdür. Anonim şirketler, yönetim kurulu organına sahiptir ve bu kurul, şirketi yönetme ve temsil etme görevini üstlenir. Yönetim kurulunun sorumlulukları, hukuki ve cezai olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Hukuki sorumluluk, yönetim kurulu üyelerinin şirket esas sözleşmesi ve kanundan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirirken meydana gelen ihlallerde ortaya çıkar. Cezai sorumluluk ise, çeşitli kanunlarda suç olarak tanımlanan fiillerin gerçekleşmesi durumunda söz konusu olur. Bu yazımızda anonim şirket yöneticilerinin çeşitli kanunlarda bahsedilen cezai sorumluluklarına değineceğiz. 

Anonim şirketler tüzel kişiliği haizdir. Tüzel kişilerin işlediği suçlar dolayısıyla ceza hukuku çerçevesinde gerçek kişilerde olduğu gibi bir cezai sorumluluk söz konusu değildir. Anonim şirketlerin kendisini yöneten gerçek kişilerden yani yönetim kurulundan ayrı bir iradesi yoktur. Ceza hukuku sisteminin temel taşlarından biri olan suç ve cezaların şahsiliği ilkesini bir gereği olarak anonim şirketin değil yöneticilerin cezai sorumluluğuna gidilir. 

Nadiren karşılaşılan bir durum da olsa şirket çıkarları için belirli suçların işlenmesi halinde güvenlik tedbirine ve idari para cezasına hükmedilmesi mümkündür. 

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 60. maddesinde, “Bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet halinde, iznin iptaline karar verilir.”  ifadesiyle tüzel kişi yararına kasıtlı işlenen suçlardan mahkumiyet halinde iznin iptal edileceği hükme bağlanmıştır. 

Anonim şirketlerde, anonim şirketin cezai sorumluluğu bulunmadığından yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluğuna gidilir. Bu cezai sorumluluk belirlenirken yönetim kurulu üyelerinin görev tanımları ve sorumlulukları; suçun oluşmasında ihmal veya kastının bulunup bulunmadığı; şirketin çıkarlarını gözetip gözetmediği ve son olarak ticaret mevzuatı önemli faktörlerdir. 

Yönetim kurulu üyelerinin cezai yükümlülükleri farklı kanunlarda tanımlanmıştır.

Türk Ticaret Kanunu: Türk Ticaret Kanunu 562. maddesi ile yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluğuna gidilecek halleri belirlemiştir. 

• Tutulmakla veya muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgilerin, denetime yetkili olanlarca istenmesine rağmen vermeyenler veya eksik verenler ya da bu denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenler, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde adli para cezasıyla cezalandırılır.
• Bununla birlikte kanunun 358. maddesine aykırı olarak pay sahiplerine borç verenler ve 395. maddesinin ikinci fıkrasının birinci veya ikinci cümlesi hükümlerini ihlal edenler de adli para cezasıyla cezalandırılır.
• 358 inci maddesine aykırı olarak pay sahiplerine borç verenler; 395 inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci veya ikinci cümlesi hükümlerini edenler adli para cezasıyla cezalandırılır. 
• 549 uncu maddede belirtilen belgeleri sahte olarak düzenleyenler ile ticari defterlere kasıtlı olarak gerçeğe aykırı kayıt yapanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. 
• Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunularak para toplayanlar altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
• 549 uncu maddede belirtilen belgeleri sahte olarak düzenleyenler ile ticari defterlere kasıtlı olarak gerçeğe aykırı kayıt yapanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

Vergi Usul Kanunu: Vergi Usul Kanunu 359. maddesiyle vergi kaçakçılığı suçunu düzenlemiş sahte belgenin tanımını yapmıştır. Anonim şirketlerde düzenlenen belgelerin gerçeği yansıtmaması örneğin satın alınan mal ve hizmetin satın alınmamış ya da bedelinin altında satın alınmış gibi gösterilmesi durumunda ilgili madde bakımından bir cezai sorumluluk doğacaktır. 

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: Anonim şirket bünyesinde faaliyet gösteren iş yerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında alınması gereken önlemleri yerine getirmek anonim şirketin yükümlülüğüdür. Şirketin sorumluluğu, alınan bu önlemlerle çalışanların sağlığını korumak ve iş kazalarını önlemektir. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yönetmelikte belirtilen önlemler hiç veya gereği gibi yerine getirmediğinde, bu ihmal sonucu bir kaza meydana gelmesi halinde, yönetim kurulu üyeleri taksirle yaralama veya taksirle öldürme suçundan sorumlu tutulabilecektir. Belirtmek gerekir ki bu sorumluluk iş veya hizmetin verilmesi sırasında şirket bünyesinde çalışan işçiyle birlikte bu hizmeti alan müşteriyi de kapsar. Yani mal veya hizmetin sağlanması esnasında alınması gereken önlemlerin ihmali sonucu zarar gören müşteriden kaynaklı da cezai sorumluluk doğmuş olacaktır.

İcra ve İflas Kanunu: Şirketin borca batık olması durumunda şirket yöneticilerinin gerekli önlemleri almaları ve belirli durumlarda da derhal şirketin iflasını istemeleri kanuni bir yükümlülüktür. Borca batık, şirketin mevcut borçlarını ödeyemeyecek durumda olması anlamına gelir. İcra İflas Kanunu madde 345’e göre şirket borca batık olmasına karşın şirketin iflasını istemeyen yönetim kurulu üyeleri alacaklıların şikayeti üzerine hapis cezası ile cezalandırılır. 

Yukarıda bahsedilen sorumluluklar uygulamada en sık karşılaşılan sorumluluk halleri olup bu haller dışında da kanunda düzenlenmiş olması halinde yönetim kurulunun cezai sorumluluğunu gerektiren haller mevcuttur.

          Ticaret Hukuku, avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Barolar belirli aralıklarla yol gösterici olması sebebiyle asgari ücret tarifeleri yayınlamaktadırlar. Hukuk Büromuz tarafından Ankara Barosu Avukatlık Tavsiye Ücret Tablosu dikkate alınmaktadır. Söz konusu tarifeler Baroların bulunduğu şehrin ve genel olarak ülkenin ekonomik koşulları, avukatların çalışma şartları ve ilgili diğer parametreler baz alınarak düzenlendiğinden bu tarifeler uygulamadaki ortalama ücretlere tekabül etmektedir. Ancak yine de belirtmek gerekir ki dava türü aynı olsa bile her iş kendi özelinde farklı iş ve işlemler gerektirdiğinden her dosya için belirlenen ücretlendirme farklı olabilir. Ayrıca Türkiye Barolar Birliği de her yıl asgari ücret tarifesi yayınlamaktadır. Bu noktada tekrar hatırlatmak gerekir ki Avukatlık ücretleri avukat ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. 

Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır. Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.